Trichothiodystrofie

Wat is (foto-sensitieve) Trichothiodystrofie?

Trichothiodystrofie (TTD) maakt onderdeel uit van een groep verouderingsziekten, waar ook het Cockayne Syndroom onder valt. Trichothiodystrofie is de benaming voor een tekort aan zwavelrijke eiwitten in haren en nagels. Hoofdkenmerk van deze aandoening is dan ook het hebben van extreem broos en droog haar, waardoor deze bijzonder breekbaar zijn. Daarnaast hebben patiënten met TTD vaak, maar niet altijd, de huidaandoening ichthyosis die zich met name manifesteert op de romp en ledematen. Bij ichthyosis verloopt de verhoorning van de huid afwijkend waardoor er een droge, schilferende huid ontstaat. Vaak is er vanaf de geboorte al roodheid en schilfering van de huid te zien en in ernstige gevallen worden gewoonlijk geboren als collodion-baby. Overgevoeligheid voor allerlei infecties komt voor in de helft van de patiënten, maar enige indicatie voor immuun defect ontbreken. Andere symptomen die onder andere ook kunnen worden aangetroffen zijn intellectuele achteruitgang, zonlicht gevoeligheid, verminderde groei, nagel- en tandafwijkingen, vruchtbaarheidsproblemen. Al deze symptomen kunnen optreden in verschillende combinaties, wat in het verleden heeft geleid tot aanduidingen als BIDS, PBIDS, IBIDS en PIBIDS. De letters staan voor de volgende kenmerken:

Photosensitivity (overgevoeligheid voor licht / UV straling)
Ichthyosis (verhoorningsstoornis van de huid)
Brittle hair (broos haar)
Impaired intelligence (verstandelijke beperking)
Decreased fertility (verminderde vruchtbaarheid)
Short stature (achterblijvende groei)

Kenmerken

Het spectrum van symptomen waargenomen bij TTD patienten is zeer breed en strekt zich uit van een zeer milde vorm van de ziekte—gekarakteriseerd door normale ontwikkeling en slechts broos haar en ichthyosis—tot zeer ernstige gevallen die worden gekarakteriseerd door een hoge sterfte op jonge leeftijd in combinatie met ernstige ontwikkelingsstoornissen. Ongeveer de helft van alle patiënten met TTD heeft overgevoeligheid voor licht- of UV-straling (PBIDS en PIBIDS), zoals je dit ook ziet bij patiënten met Cockayne Syndroom. Dit wordt tegenwoordig ook wel kortweg foto-sensitieve TTD genoemd. Licht dat direct op de huid valt, is voor deze kinderen erg pijnlijk en veroorzaakt roodheid en blaren. Dit komt, omdat het mechanisme dat normaal gesproken DNA beschadigingen door UV-licht repareert, niet goed werkt in de cellen. Daarnaast bestaat er een reeks andere verschijnselen die ook kunnen worden aangetroffen bij patiënten met TTD. De onderstaande kenmerken (symptomen) is een opsomming van min of meer alle kenmerken die kunnen optreden in verschillende combinaties en gradaties, deze hoeven dus niet allemaal aanwezig te zijn:

  • Extreem droog en breekbaar haar
  • Extreme droge schilferige huid
  • Lichtovergevoeligheid
  • Groeistoornis
  • Vroegtijdige veroudering
  • Cataracts (staar)
  • Verstandelijke beperking
  • Verminderde vruchtbaarheid
  • Verminderde afweer / verhoogde kans op infecties
  • Nagelproblemen
  • Gebitsproblemen / tandbederf
  • Voedingsproblemen
  • Motorische problemen
  • Verlies van gehoor
  • Slechtziendheid
  • Voedingsproblemen
  • Frequente infecties
  • Frequente zwangerschaps- en geboorte-complicaties
  • Bloedarmoede/anemie
  • Epilepsie
  • Onvruchtbaarheid
  • Soms geboren als collodion-baby

 

Genetische informatie

Trichothiodystrofie wordt veroorzaakt door een fout (mutatie) in het erfelijke materiaal (genen). Mutaties zorgen ervoor dat eiwitten, en dus ook de cellen en organen, niet meer goed hun functie kunnen uitvoeren. Er zijn momenteel zes genen bekend die verantwoordelijk zijn voor het TTD syndroom, namelijk ERCC2, ERCC3, GTF2H5, RNF113A, MPLKIP en GTF2E2. Patiënten met mutaties in de genen ERCC2, ERCC3 en GTF2H5 (ofwel XPD, XPB of TTDA) zijn foto-sensitief, ofwel overgevoelig voor zonlicht. Patiënten met mutaties in RNF113A, MPLKIP (ofwel TTDN1) en GTF2E2 zijn dat niet. Bij foto-sensitieve TTD is er een defect in het NER-systeem (DNA opruimingssysteem). Dit wordt veroorzaakt door een mutatie (defect) in de genen. Door de mutatie in dit gen kan de schade in het DNA niet worden hersteld. De beschadigde DNA cellen worden daarom afgebroken. Ze hebben namelijk geen functie meer. Dit verklaart de vroegtijdige verouderingsverschijnselen bij TTD.

 

Diagnose

Via de onderstaande onderzoeksmogelijkheden kan de diagnose TTD bevestigd worden:

  • De diagnose TTD wordt het beste gesteld door haaranalyse. De haren van de patiënt worden geanalyseerd op een tekort aan zwavelrijke eiwitten, de hoeveelheid van het aminozuur cysteïne is hier bepalend. Tevens kunnen de haren worden bekeken onder een gepolariseerde licht microscoop, die een typerende licht-donker bandering (tiger-tail bandering) laat zien in de haren van een TTD patiënt.
  • Genetisch onderzoek: Momenteel zijn zes genen betrokken bij TTD, namelijk ERCC2, ERCC3, GTF2H5, RNF113A, MPLKIP en GTF2E2. Doordat onze kennis van deze ziekte steeds beter wordt, zal deze lijst van genen in de toekomst zeker uitbreiden.
  • Huidbiopt (een stukje huid): Middels functionele testen kunnen de huidcellen van de patiënt worden onderzocht op een defect in het DNA reparatiemechanisme NER. Huidcellen van foto-sensitieve TTD patiënten zijn extra gevoeligheid voor UV-licht. Deze test zal geen uitsluitsel geven voor niet foto-sensitieve TTD patiënten.

Erfelijkheid

TTD is recessief overerfelijk en dat betekent dat beide ouders drager moeten zijn van de genafwijking (heterozygote drager). Mutaties in beide allelen zijn dus een absolute vereiste voor een sluitende diagnose van de patiënt. Wanneer beide ouders drager zijn van genetisch defect, hebben de ouders bij elke zwangerschap een kans van 25%, dat het kind TTD heeft, beide ouders hebben het gendefect doorgegeven aan het kind. Daarnaast hebben zij 50 procent kans dat het kind een drager is van het defecte gen.

 

Hoe vaak komt het voor?

De ziekte komt, naar schatting, bij 1 op de miljoen.

Behandeling

Trichothiodystrofie is niet te genezen. De behandeling is erop gericht de klachten te verminderen, het kind en de ouders zo goed mogelijk ondersteunen en te zorgen dat het kind zich zo goed mogelijk ontwikkelt. Samen met de huidarts wordt de huid met name met crèmes en zalven behandeld.